Dişi Kedilerde Üreme
Hayvan sahiplerince en çok merak edilenlerin başında ‘’Dişi kedilerde kısırlaştırma gerekli midir?’’ sorusuna rastlamaktayız.
Dişi Kedi Üreme Anatomisi
Dişi kedilerin üreme sisteminde yer alan organlar, dışarıdan içeriye doğru sırayla; vulva, vajina, cervix(rahim ağzı), çift boynuz şeklinde karın boşluğunda bulunan uterus(rahim), uterusun her iki yanında birer tane bulunan ovarium(yumurtalık) ve yumurtalık tüplerinden oluşur.
Dişi Kedilerde Üreme Fizyolojisi
Dişi kedilerde östrus(kızgınlık) dönemleri fizyolojik olaylara göre çeşitli dönemlere ayrılır. Interostrus(kızgınlık dönemi) olarak hasta sahiplerinin alenen davranış değişikliklerini gözlemleyebildiği dönemde, çiftleşmenin ya da yapay çiftleşme uyaranlarının varlığında, ovulasyon(yumurtlama) gerçekleşir.
Yumurtalıklarda üretilen yumurta, yumurta kanalına oradan da rahme düşer. Rahimde hormonların da etkisiyle, yumurtlama sonrası gebelik sürecine uygun bir ortam hazırlanır, tutunma gerçekleşir.
Dişi kedilerde cinsel olgunluk ne zaman başlar?
Ortalama 8.-13. Aylar arasında dişi kedi kızgınlık belirtileri göstermeye başlar. Kedinin yaşadığı çevreye, bireysel özelliklerine ve genetik durumuna bağlı olarak bu süreçte değişiklikler olabilmektedir.
Yetişkin bir kedi ne kadar sürede bir kızgınlık gösterir?
Kediler mevsime bağlı olarak yıl içerisinde çok defa kızgınlık gösteren hayvanlardır.
Kedilerde kızgınlığı uyaran faktör gün ışığıyla doğrudan alakalıdır. Ortalama olarak gün ışığı süresi 10.5 saati geçtiğinde çiftleşme olmaksızın 21 günde bir kızgınlık döngüleri ülkemizde görülmektedir.
Sokakta yaşayan dişi kedileri gözlemlediğimizde, doğal ışık altındaki sürecin örneklerine kolaylıkla rastlayabiliriz.
Kedilerin seksüel hayatlarında mart ayının önemi
Kuzey Yarım Küre’de 21 Mart’ta güneş ışınları dik düşmeye başlar. Geceler kısalmaya, günler uzamaya başlar.
Gün ışığı süresinde artış başladığı bu dönemde kedilerin hormonel aktivitesi kızgınlığa elverişli hale gelir. Fakat bilinenin aksine kediler yalnızca Mart ayında çiftleşmek istemez.
Ülkemiz koşullarında Ocak-Ekim arasında kalan dönem boyunca dişi kediler kızgınlık göstermektedir.
Dişi kedilerde kızgınlık belirtileri nedir?
Belirtiler bireye göre değişken olabilmektedir fakat genel hatlarıyla, cam kenarlarına çıkarak eş çağırma amacıyla bağırmalar, sık idrara çıkma, tuvalet dışı idrar yapma, genital bölgeyi havaya kaldırma, yalama, iştahsızlık, agresyon veya aşırı ilgi isteği vb. semptomlar gözlenebilmektedir.
Kızgınlık belirtilerinden söz etmişken sık olmasa da rastladığımız bir hatanın da üzerinden de geçelim: Zaman zaman kediyle yaşam konusunda deneyimsiz hasta sahiplerimiz, kızgınlık sürecinde kedinin rahatlaması için elle manipülasyon, genital bölgeye yakın bel kısmını sık sık okşama gibi davranışlarda bulunabilmektedir. Kedide geçici/anlık bir rahatlama sağlasa da yapılmaması gereken bir hamledir. Hormon aktivitede bozukluklara neden olarak, yalancı gebeliğe yol açabilir. Daha evvel kedinizin kızgınlık sürecine tanıklık etmediyseniz, kedinizdeki davranış değişikliklerinin kızgınlığa bağlı olup olmadığını tespit etmek için veteriner hekiminize başvurmanız gerekmektedir.
Dişi kedilerde kısırlaştıma gerekli midir?
Yetiştirme amacıyla bakılmayan, ev ortamında kendi türünden başka bir birey bulunmayan dişi kedilerin kısırlaştırılması gereklidir.
Kedilerde ciddi stres nedenlerinin başını, kendi türünden bir canlı bulunmayan bir ortamda sürekli olarak kızgınlık dönemlerine maruz kalmak çekmektedir. Bunun yanında gebe hayvanlar dahi kızgınlık gösterebildiğinden, birkaç yılda bir hasta sahibinin kontrolünde gerçekleşen gebelik süreçleri kedinin strese girmesinin önüne geçemez.
Her kızgınlık dönemi ölümcül sonuçlar doğurabilen rahim iltihabı riski taşır.
Enfeksiyonun yanı sıra, kanser riskleri de yüksek oranda artmaktadır. Sürekli maruz kalınan hormonel aktivite, kedinin ömründen birkaç yıl kısaltabilir.
Bunun yanında yüksekten düşme, trafik kazaları vb. ölümcül sonuçlar doğurabilen durumlar genellikle kızgınlık süreçlerinde görülmektedir.
Dişi kediler ortalama olarak 14 yaşına değin cinsel aktivite gösterebilmektedir.
Yine de bu sorunun cevabını ilgili kedinin veteriner hekimi, hayvanın ve hayvan sahibinin yaşamını göz önünde bulundurarak vermelidir.
Dişi kedilerde kısırlaştırma yöntemleri
Yumurtalıkların bağlanması, yumurtalıkların bırakılıp rahmin alınması, yumurtalıkların ve rahmin alınması, hormon tedavisi gibi çeşitli metotlarla dişi kediler kısırlaştırılmaktadır.
Hangi yöntemle kısırlaştırma en doğrusudur?
Yanlış yöntem yoktur. Alanında yetkin veteriner hekimlerce herhangi kısırlaştırma yöntemi uygulanabilmektedir. Operatör veteriner hekim, hayvanın genel muayenesi sonucunda, anestezi ve operasyon yöntemine kendi becerileri doğrultusunda karar verir.
Kedilerde kısırlaştırma ameliyatı kolay bir ameliyat mıdır?
Kedilerde kısırlaştırma operasyonları rutin uygulamalardandır. Ülkemizde bu alanda yetkin olmak koşuluyla, pratisyen veteriner hekimlerce de uygulanabilmektedir. Genel ameliyathane şartları sağlanır. Genel anestezi altında uygulanır. Kan kaybı, anestezi komplikasyonları, enfeksiyon gelişimi başta olmak üzere bir takım komplikasyon(gelişmesi istenmeyen, beklenmedik sonuçlar) riskleri mevcuttur.
The VET KLİNİK’TE KISIRLAŞTIRMA AMELİYATI
Vet. Hek. İlayda Sıla Bozkurt’un dişi kedi kısırlaştırma operasyonları için genel bilgiler içerir.
- Tarafımca uygulanan yöntem, total ovariohisterektomi yani rahmin ve yumurtalıkların parça bırakılmaksızın tamamen alınmasıdır.
- Gerek sokakta yaşayan kedilerde gerekse ev kedilerinde sorunsuz bir cerrahi girişimle sterilizasyon(kısırlaştırma) işlemi gerçekleştiriyoruz.
- Kedinin lateralinden(vücudun yan tarafı), genellikle 1-3 cm arası bir ensizyon(kesik) ile girilerek yumurtalıkların ve rahmin tamamı alınır.
- Ameliyat yeri estetik dikişlerle kapatılır. Dikişler görünmez, dikişlerin alınmasına gerek yoktur.
- Bölgenin tıraşlanmış olması dışında ameliyat izi, pansuman bandajı gibi operasyona dair emareye rastlanmaz.
- Yer çekimi baskısı ve barsakların basıncı gibi doğal durumlar dikişin açılmasına neden olmaz.
- Yere sürtünmeye bağlı enfeksiyon riski bulunmaz. Yeni doğum yapmış hayvanların acısız bir şekilde emzirmesine olanak sağlar.
- Operasyon öncesi ihtiyaç duyulabilecek tahliller genel muayene sonucunda belirlenmektedir.
- Operasyon sonrası yalamayı önlemek amacıyla koruyucu yakalık kullanılmasına gerek duyulmamaktadır.
- Tüm bu belirttiklerim, hayvandan hayvana, vakadan vakaya değişkenlik gösterebilmektedir.
- Sağlıkla kalın…
Vet. Hek. İlayda Sıla Bozkurt
